Con nai ăn lúa

Một người đi tìm dây leo trong núi cùng nhiều bạn bè. Nhưng anh ta bị lạc trong núi, tất cả những người khác đều trở về, còn anh ta không tìm được đường về. Đêm đã xuống. Anh ta thấy một ngôi nhà của những con hươu và nói: “Mở cửa cho tôi, ôi Hươu; tôi đã lạc đường và không thể về nhà; tôi xin được ở lại đây qua đêm.” Con hươu đáp: “Ở lại đây thì được, nhưng đừng đốt chân của tôi, ôi người lạ, anh không biết đâu, anh có thể tưởng rằng chúng là củi và đốt chúng.”

Vào giữa đêm, con Nai cái ra ngoài để ăn lúa của một người nông dân. Người lạ thấy con Nai con, anh ta dùng dao rựa cắt cổ con Nai nhỏ và cho nó vào giỏ, rồi trở về vào sáng sớm. Trên đường, anh ta gặp con Nai cái đang trở về sau khi ăn lúa. Con Nai cái hỏi: “Anh đang mang gì vậy, ôi người lạ?” – “Tôi không mang gì cả. Hãy ở lại đây; tôi sẽ xem trong giỏ của anh.” Con Nai cái nhận ra con Nai con mà người lạ đang mang theo. “Anh ngủ lại nhà tôi, và còn lấy trộm con nhỏ của tôi để ăn! Hãy ở lại đây, tôi sẽ đấu với anh và đánh ngất anh.”

Người lạ van xin: “Chúng ta hẹn nhau đi: ba ngày, vào ngày thứ tư đến gốc cây lớn này, chúng ta sẽ chiến đấu ở đó.”

Người lạ trở về, mời dân làng tìm dây leo và tập hợp chó săn. Vào ngày đã hẹn, người lạ đến gốc cây lớn; người dân đứng đợi xa với chó săn của họ. Anh ta dùng dây leo làm một cái bẫy, rồi leo lên một nhánh cây, chờ con Nai cái đến. Con Nai cái đến để chiến đấu. Người lạ nói: “Hãy vào trong dây leo này; nếu anh làm gãy cành khi kéo, anh sẽ ăn thịt tôi.” Con Nai cái bị mắc trong dây leo, vùng vẫy. Từ trên cây, người lạ gọi chó: “Chó vàng, chó đen, đến đây, so niung, so niai.” Các chó đến, theo sau là những người với dao rựa. Con Nai cái hỏi: “Các chó đen, chó vàng, các anh đi đâu vậy?” – “Chúng tôi đến cắn anh, ôi Nai cái. Cố gắng chạy trốn, chúng tôi sẽ đuổi theo anh.”

Họ chạy vòng quanh. Vào vòng thứ ba, họ đã ở gần con Nai cái; họ muốn cắn nó. Con Nai cái van xin. Từ trên cây, người lạ xuống đất, cầm lao và đâm con Nai cái. Kết quả là người lạ thắng hai con hươu.

Quan niệm nhân sinh:

Câu chuyện trên phản ánh một số quan niệm nhân sinh quan trọng của người xưa về lòng trung thực, sự trả giá cho hành động sai trái và mối quan hệ giữa con người với thiên nhiên.

Trước hết, câu chuyện nhấn mạnh tầm quan trọng của lòng trung thực và sự giữ lời hứa. Khi được con Hươu cho tá túc qua đêm, người lạ được nhắc nhở về việc không đốt chân Hươu, thể hiện sự tin tưởng giữa con người và muôn loài. Tuy nhiên, ngay sau đó, anh ta đã phản bội lòng tin ấy bằng cách giết hại con Nai con. Điều này cho thấy quan niệm xưa rằng nếu con người không giữ đạo nghĩa, họ sẽ phải đối mặt với hậu quả – trong trường hợp này, chính con Nai cái đã đứng ra đòi lại công bằng.

Thứ hai, câu chuyện còn thể hiện một quan niệm phổ biến trong văn hóa dân gian: thiện ác phân minh, kẻ mạnh chưa chắc đã là kẻ thắng. Người lạ, tuy yếu hơn Nai cái trong cuộc đấu tay đôi, đã sử dụng mưu trí để giành chiến thắng. Điều này phản ánh niềm tin rằng con người có thể vượt qua thử thách không chỉ bằng sức mạnh mà còn bằng trí tuệ và sự khôn ngoan.

Ngoài ra, truyện còn cho thấy cách con người thời xưa nhìn nhận về thiên nhiên. Dù săn bắt và sử dụng động vật là điều tất yếu trong cuộc sống, vẫn tồn tại một ranh giới về đạo đức. Hành động của người lạ khi sát hại con Nai con không chỉ là sự sinh tồn, mà còn là sự phản bội lòng tốt. Việc con Nai cái dám đứng lên đối đầu cũng thể hiện một sự tôn trọng đối với các quy luật tự nhiên: kẻ mạnh có thể săn mồi, nhưng cũng phải chịu trách nhiệm cho những gì mình gây ra.

Cuối cùng, câu chuyện gợi lên một triết lý nhân sinh sâu sắc về sự nhân quả. Người lạ, dù đã chiến thắng trong cuộc đấu, nhưng chiến thắng ấy không hoàn toàn vẻ vang. Nó cho thấy rằng trong thế giới này, mỗi hành động đều mang theo hệ quả của nó, và kẻ xâm phạm đến trật tự tự nhiên sẽ luôn phải trả giá theo cách nào đó.