Cau klău, Cà mơ Iŭt

Một người đàn ông đang trên đường thăm người em trai ở một làng khác. Khi đi qua một làng miền núi, trời đã tối. Tối tăm, anh không thấy ai, nhưng nghe thấy một giọng nói: “Bạn đang đi một mình trong đêm; rất nguy hiểm khi đi một mình. Ở đây có nhiều hổ lớn, và cả hổ nhỏ nữa; hãy đến nhà chúng tôi để nghỉ đêm.” Người đàn ông trả lời: “Vâng, đi một mình rất nguy hiểm, nhưng tôi vẫn có thể tiếp tục.” Anh tiếp tục đi về hướng ÑJring (Di Linh).

Vào đêm tối, anh không thấy đường và quyết định nghỉ ngơi. Anh nhóm lửa quanh mình, trừ chỗ gần đầu để tránh bị bỏng. Anh nằm ngủ với con chó dưới chân, gùi dưới đầu và cắm cây giáo bên cạnh. Anh ngủ cho đến khi gà gáy. Sau đó, anh tiếp tục đến nhà của người em trai.

Khi đến làng vào buổi tối, mọi người đã đi ngủ hết. Khi anh leo lên thang vào nhà của em trai, hổ đã bắt con chó của anh. Anh vào nhà, ngồi xuống, và người ta đem đồ ăn đến cho anh. Sau khi ăn no, anh trò chuyện với em trai lâu dài và nhận rượu cần từ em trai. Anh ở lại bảy ngày và bảy đêm, uống rượu và nghỉ ngơi.

Khi đến lúc phải ra đi, em trai anh dặn dò: “Đừng đi con đường bị chặn bởi cành cây; đi con đường khác sẽ nhanh hơn. Con đường bên phải là của cà (đọc là chaà nghĩa là quỷ thần); con đường bên trái, là của chúng ta, con đường của ruộng lúa. Đừng hái trái ‘Bùñ’ (mướp) vào ban đêm, vì nếu đêm đến và bạn ở đó, bạn sẽ bị nôn. Tránh những con đường lầy lội nơi có lối đi của trâu.” Với những lời khuyên này, người đàn ông lên đường.

Đêm lại bất ngờ đến khi anh đang trên đường; anh nằm nghỉ ở cùng một nơi như lần trước, buộc tất cả đồ đạc của mình và ngủ. Khi gà gáy, anh dậy và đi qua làng của cà như khi đi. Đêm đã rất sâu và anh không thấy ai; các cà đã ăn gần như tất cả cư dân, những người khác đã bỏ chạy vào núi. Anh đến nhà của người phụ nữ-cà ăn thịt người không ngừng.

Anh hỏi người phụ nữ-cà có còn thịt không: “Những con trâu của bạn ở đâu? – Ở dưới kia, và những con heo của bạn? Trong chuồng heo đây.” Cô ấy mời anh ăn, và sau khi ăn no, anh chuẩn bị rời đi. Người phụ nữ-cà yêu cầu: “Cho tôi thịt của bạn để tôi ăn.” Anh, lo sợ, đưa cho cô một con gà. Người phụ nữ-cà ăn hết tất cả đồ ăn và khi bình minh đến, người đàn ông chuẩn bị rời đi.

Anh tạo một mánh lới gần lửa bằng cách đặt hai gùi phủ chăn và một gùi cao hơn để giả làm đầu. Sau đó, anh rời đi. Anh gỡ chuông của con trâu đực, gắn một cái gai vào đuôi nó và dẫn trâu đi, đi sau để lừa các cà.

Anh đến nơi Iŭt đang câu cá bằng lưới. Iŭt hỏi anh từ đâu về: “Tôi vừa thăm em trai, nhưng các cà đã ăn hết tất cả mọi thứ. Mọi thứ tôi có, trâu, gà, tất cả đều bị ăn hết.” Iŭt nói: “Ở lại đây gần lưới của tôi và giữ trâu của bạn ở đây.” Iŭt chuẩn bị chiến đấu với người phụ nữ – cà Họ chiến đấu; Iŭt giống như một thần linh bảo vệ, còn người phụ nữ-cà giống như công cụ trong ruộng. Iŭt thắng, đánh gãy tất cả xương của người phụ nữ-cà và đốt cháy toàn bộ cơ thể của cô ấy trong lửa.

Khi mọi thứ kết thúc, Iŭt trở về với người đàn ông và trâu của anh. Tại nhà của Iŭt, họ được mời ăn uống và uống rượu cần. Iŭt tiễn người đàn ông về nhà, nơi cha mẹ anh đã tặng quà. Buổi tối, sau khi ăn một chân heo và một chân gà, Iŭt dăm Jù trở về, mang theo phần quà còn lại.

Trên đường về, hổ yêu cầu thịt từ Iŭt và đe dọa sẽ gây sự với anh. Iŭt đe dọa hổ, và hổ sợ hãi, bỏ đi. Về đến nhà, Iŭt yêu cầu vợ nấu thịt để anh ăn vì rất đói. Vợ của Iŭt nấu thịt. Iŭt, rất mệt mỏi, đã ngủ quên. Sáng hôm sau, khi tỉnh dậy, anh không còn thấy thịt. Trong cơn giận dữ, anh đánh vợ và các con, và tất cả đều bỏ chạy.

Ôi Iŭt, người đàn ông với đôi chân dài!

Lời ngỏ:

Bạn đọc thân mến!

Câu chuyện cổ này phản ánh nhiều quan niệm nhân sinh của người xưa, đặc biệt là trong bối cảnh văn hóa của vùng cao nguyên.

Trong thế giới quan của người xưa, thiên nhiên luôn tiềm ẩn nhiều hiểm nguy, từ những loài thú dữ như hổ cho đến các thế lực siêu nhiên như “cà” – quỷ thần ăn thịt người. Khu rừng vào ban đêm không chỉ đáng sợ bởi những loài vật nguy hiểm mà còn bởi những thế lực vô hình có thể gây hại cho con người. Vì thế, người ta tin rằng có những vùng đất thuộc về thần linh, nếu con người xâm phạm, họ sẽ gặp tai họa. Những lời dặn dò của người em trai về việc tránh xa con đường của “cà” cũng là một minh chứng cho niềm tin này. 

Một trong những điều quan trọng được nhắc đến là việc không được hái trái mướp. Điều này không chỉ thể hiện sự tôn trọng đối với hoa trái do sức lao động của người khác, mà còn mang hàm ý rằng con người cần thận trọng vì khi chạm vào, họ có thể bị dính bùa ngải.

Sự cẩn trọng và khôn ngoan trong hành trình cũng là một bài học quan trọng. Người đàn ông trong câu chuyện luôn đề cao cảnh giác khi đi đường một mình. Khi ngủ qua đêm, anh nhóm lửa bảo vệ, cắm giáo bên cạnh và buộc chặt đồ đạc để tránh bị mất mát. Khi đối mặt với người phụ nữ-cà, anh không dùng sức mạnh mà dùng trí tuệ để đánh lừa bà ta. Điều này cho thấy con người không chỉ dựa vào sức lực mà còn phải có mưu mẹo để sinh tồn trong thế giới đầy rẫy nguy hiểm.

Tinh thần gắn kết gia đình và lòng hiếu khách cũng được thể hiện rõ qua câu chuyện. Người anh đến thăm em và được đón tiếp nồng hậu, được mời ăn uống và ở lại nhiều ngày. Khi Iŭt giúp người đàn ông đánh bại người phụ nữ-cà, sau đó còn mời anh ăn uống và tiễn về nhà, điều này phản ánh sự tương trợ giữa con người trong lúc khó khăn, một giá trị quan trọng trong cộng đồng người xưa.

Quan niệm về luật nhân quả và sự trừng phạt cái ác cũng được nhấn mạnh trong câu chuyện. Người phụ nữ-cà, kẻ đã ăn thịt dân làng, cuối cùng bị Iŭt đánh bại và thiêu rụi. Đây là một minh chứng cho niềm tin rằng kẻ ác cuối cùng sẽ phải trả giá, những thế lực tà ác không thể tồn tại lâu dài.

Bên cạnh đó, câu chuyện cũng thể hiện quan niệm về vai trò của người đàn ông trong gia đình. Khi Iŭt giận dữ vì thịt bị mất, anh đã đánh vợ con, khiến họ bỏ chạy. Chi tiết này phản ánh tư tưởng gia trưởng trong xã hội xưa, nơi người đàn ông có quyền uy cao nhất trong gia đình. Tuy nhiên, hậu quả của sự nóng giận cũng được thể hiện khi vợ con anh rời bỏ anh, điều này có thể được xem là một bài học về cách đối xử trong gia đình.

Ngoài ra, lòng dũng cảm và trách nhiệm bảo vệ cộng đồng cũng là một thông điệp quan trọng. Iŭt không chỉ có sức mạnh phi thường mà còn sẵn sàng chiến đấu để bảo vệ dân làng. Đây là hình tượng người anh hùng truyền thống, không chỉ có sức mạnh mà còn mang trên vai trách nhiệm đối với cộng đồng.

Câu chuyện này không chỉ là một truyện cổ đơn thuần mà còn chứa đựng những giá trị nhân sinh sâu sắc của người xưa. Nó nhắc nhở con người về sự cẩn trọng, lòng hiếu khách, công lý, trách nhiệm và vị trí của con người trong mối quan hệ với thiên nhiên và các thế lực siêu nhiên.